| آینده‌پژوهی، تاریخ جایگزین و بهره‌گیری از آرشیو مطبوعات |
| کد مقاله : 1128-HPICONF-FULL |
| نویسندگان |
|
محمد مهدی مولایی * گروه روزنامه‌نگاری، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی |
| چکیده مقاله |
| در این مقاله مفهوم «تاریخ جایگزین» معرفی خواهد شد که مورد توجه حوزه‌های تاریخ، ادبیات و آینده‌پژوهی قرار دارد. «تاریخ جایگزین» با نام‌های «تاریخ غیرواقع»، «تاریخ مجازی»، «اکرونیا» و غیره نیز شناخته می‌شود و هم یک ژانر ادبی-رسانه‌ای و هم روشی برای تفکر و نگارش «جایگزین» است. در تاریخ جایگزین با طرح سوالات «چه می‌شد اگر ...؟»، بازاندیشی در سیر تحولات پشت سر گذاشته شده ممکن می‌شود. در حوزه «آینده‌پژوهی» هم یکی از اهداف اصلی شناسایی آینده‌های جایگزین برشمرده شده و تمرین با گذشته‌های جایگزین روش مناسبی برای ورزیده‌شدن در تفکر جایگزین است. سناریوهای مرسوم آینده‌پژوهی، جایگزین‌های متفاوتی برای رسیدن از حال به آینده هستند و در «تاریخ جایگزین» هم سناریوهای متفاوتی از گذشته به حال ترسیم می‌شود. اصطلاح «تجدیدنگری» به‌عنوان یکی از ارکان آینده‌ورزی در کنار «پیش‌نگری»، «پس‌نگری» و «گذشته‌نگری» مفهومی نزدیک به تاریخ جایگزین دارد. اما این موضوع چگونه در ارتباط با تاریخ مطبوعات قرار می‌گیرد؟ یکی از منابع مناسب برای عملیاتی‌سازی این روش در حوزه‌های تاریخ و آینده‌پژوهی، بهره‌گیری از آرشیو مطبوعات است. آن‌بخش از آرشیو مطبوعات به‌خصوص روزنامه‌ها که در دسترس قرار دارد، منبع مناسبی برای شناخت مسیر رویدادهای تاریخی معاصر است. مسیر تحولات رویدادها معمولا در آرشیو مطبوعات مستند شده و قابل استخراج است. پس از استخراج مسیر تحولات رویداد از گذشته تاکنون، می‌توان مسیرهای فرضی متفاوت را ترسیم کرد و به «تاریخ‌های جایگزین» رسید. برای بهره‌مندی صحیح از آرشیو مطبوعات ملاحظاتی وجود دارد که در این مقاله بدان‌ها می‌پردازم. |
| کلیدواژه ها |
| تاریخ جایگزین، تاریخ مجازی، آینده‌های جایگزین، آینده‌پژوهی، آینده‌ورزی، تجدیدنگری، آرشیو مطبوعات |
| وضعیت: پذیرفته شده |
